Pozory prawicowości Polaków [Lewica, prawica]

Klimat opinii dzisiaj mamy taki, że łatwiej jest deklarować poglądy prawicowe niż lewicowe. Tylko czy z tych deklaracji płynie jakaś rzetelna wiedza o tym, kim jesteśmy jako społeczeństwo? Niekoniecznie.

Zacznijmy od początku. Załóżmy, że chcielibyśmy udzielić trafnej odpowiedzi na pytanie o to, czy nasze społeczeństwo jest bardziej prawicowe czy bardziej lewicowe? Naszym wyzwaniem będzie więc zmierzenie postaw. Główny problem polega na tym, że nie dysponujemy narzędziem, które – niezależnie od warunków – pozwoli na dokonywanie pomiarów z tą samą, powtarzalną dokładnością. Jeśli chcę odmierzyć odległość z punktu A do punktu B, mogę to zrobić posługując się np. linijką. Taka wiedza ma charakter obiektywny i musi zostać przyjęta w sposób bezdyskusyjny. Ale jak mierzyć postawy, które:

• po pierwsze, podlegają zmianie w czasie;
• po drugie, w ramach grup społecznych są mniej lub bardziej zróżnicowane;
• po trzecie, źródło informacji branych pod uwagę, czyli człowiek nie zawsze jest w pełni wiarygodne?

Wróćmy do naszego przykładu. Deklaracje ideologiczne (na skali lewica/prawica) zwykle diagnozuje się na dwa sposoby. Jednym z nich jest użycie skali, na której respondent wskazuje swoje poglądy. Zwykle są to skale siedmio- lub dziesięciopunktowe:

Dyskutując o polityce ludzie mówią o „lewicy” i „prawicy”. Gdzie umieścił(a)by Pan(i) swoje poglądy na skali od 1 do 10, na której „1” oznacza lewicę, a „10” prawicę?

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 

Drugim sposobem pomiaru orientacji ideologicznych jest zadawanie tzw. pytań wskaźnikowych. Badamy określone postawy przez stymulowanie respondentów do zajęcia stanowiska w konkretnych kwestiach czy sytuacjach. I tu zaczyna się problem, bo rezultaty pierwszego i drugiego pomiaru zwykle prowadzą do odmiennych wniosków.

Średnie liczone ze skali wskazują, że wśród Polaków - i to nie od wczoraj - przeważają znacząco poglądy prawicowe.



Tymczasem konkretne poglądy - przynajmniej w niektórych kwestiach, jak np. podatki czy rola państwa w gospodarce - sugerują dominację orientacji lewicowych:

 ***

 ***

Prawdopodobnie nie ma przypadku w tym, że lewicowe nastawienie towarzyszy poglądom w sferze gospodarczej. To efekt tego, że wciąż jesteśmy społeczeństwem "na dorobku" (silnie materialistycznym w znaczeniu opisywanym przez Ronalda Ingleharta). Z kolei w kwestiach światopoglądowych wyraźniej zarysowuje się podejście konserwatywne, jak np.:




Ta mozaika, by nie napisać "paradoks" poglądów dosyć trafnie tłumaczy aktualny skład polskiej sceny politycznej.